 |
| Muhtemelen Akedemia Platon zamanında resimdeki gibiydi. |
Akademi (Akademia ya da Akademeia, sözcüğün Yunancadaki daha eski biçimiyle Hekademeia), başlangıçta Atina'nın batısında, Kolonos tepesi yakınında, yarı tanrı Akademos'a (ya da Hekademos'a) adanmış zeytinlik içindeki bir kült alanıydı. Klasik dönemde bu alanda bahçelerle, ağaçlıklarla çevrili bir de gymnasion vardı. Platon herhalde MÖ 380 başlarında burada sonraları Akademi adıyla anılacak okulunu kurdu. Okul, koyu bir Hıristiyan olan Bizans İmparatoru Iustinianus MS 529'da Atina'daki felsefe okullarını kapatıncaya kadar yaşamını kesintisiz sürdürdü. Platon, okuluna yakın bir yere gömüldü. Sulla, MÖ 87-86'da Atina'yı kuşattığı sırada ağaçları kestirdi, ama ağaçlar herhalde yeniden büyüdü, çünkü Atina'da öğrenim yapan Horatius "Academus'un ağaçları"ndan söz eder (Epistulae, [Mektuplar] II, II / 45). 20. yüzyıl kazıları buluntuları arasında öğrencilerin yazı yazarken kullandıkları taş tahtalara rastlanmıştır ve bazı taş tahtalar üstünde yazılar hala durmaktadır.
Adını Akademi'den alan felsefe okulu, felsefe ve bilim öğretimini ana çizgileriyle Platoncu ilkeler (bkz. Platon 3) doğrultusun da sürdürdüyse de, öğretiler okulun kapanışına değin doğallıkla birkaç kez yön değiştirdi. Hem bu nedenle, hem kolaylık olması bakımından eski yazarlar, Akademi'nin tarihini sayıyla, ya da daha çok Eski, Orta ve Yeni sıfatlarıyla belirtilen dönemlere ayırırlar, ama aralarında (ne de bugünkü uzmanlar arasında) dönemlerin nerede başlayıp nerede bittiği konusunda uzlaşma yoktur.
Eski Akademi, okulun başında Platon'un daha sonra tutucu ardılları Speusippos, Ksenokrates, Polemon, Krantor ve Krates'in bulunduğu. MÖ 265'e kadar süren dönemi kapsar.
Orta Akademi terimi Pitaneli Arkesilaos (ya da Arkesilas, MÖ y. 315-242) ile başla yan dönem için kullanılır. Arkesilaos'un Akademi'ye soktuğu kuşkucu* yaklaşım küçük değişikliklerle MÖ I. yüzyıla, Askalonlu Antiokhos'un başkanlığına değin tutundu. Arkesilaos, Platon'un Sokrates'in sadece çürütmeye yönelik, olumlu hiçbir sonuca ulaştırmayan tartışma üslubundan türettiği yöntemi izledi. Belki de Arkesilaos, Pyrrhon'un kuşkuculuğundan etkilendi, hem o hem ardılları, "açık ve kesin algıların" gerçekliği dolaysız olarak kavramaya götürdüğünü savunan Stoa bilgi öğretisini kuşkucular gibi sertlikle eleştirdiler.
 |
| Platon'ın Akade'misinin harabeleri. |
Yeni Akademi kimilerine göre Arkesilaos'u da içerir ama genellikle M Ö 2. yüzyılın ortasında Karneades (ö. 129) ile başladığı kabul edilir. Karneades kuşkuculuğu daha ileri götürdü (görüşleri üzerine daha çok kanıt vardır) . Karneades, Stoacılarla aynı terimleri kullanmakta, gerçekliğin "algılarla" kavranabileceğini, o yüzden davranışımızı "inandırıcı" olan, bir başka deyişle doğru ya da olası görünen algıların yönlendirmesi gerektiğini öne sürmekteydi . Yeni Akademi, doğru algının doğruluğunu gösterecek bir ölçüt olmayışı nedeniyle yargılarımızda temkinli olma zorunluğunu savunsa da, davranışı "olasılığın" yönlendirdiğini kabul etmesiyle gerçek kuşkuculuktan ayrılmaktaydı.
Romalı komutan Sulla'nın MÖ 86'daki Atina yağması sırasında Akademi'nin kütüphanesiyle birlikte yıkıma uğraması Platon ile doğrudan bağını kopardı. MÖ 86 ile 68 arasında (Beşinci) Akademi'ye baş kanlık eden Askalonlu Antiokhos, önceli Larissalı Philon'un kuşkuculuğunu bıraktı. Antiokhos, Eski Akademi ile Aristotelesci (Peripatoscu*) ve Stoacı öğretilerin temelde bağdaştığını savunarak Platonculuğun özü saydığı bir anlayışa geri dönmeyi amaçlamaktaydı. Özgünlükten yoksun bir düşünür olmasına karşın Antiokhos'un etkisi büyük oldu, derslerini dinleyenler arasında Cicero da vardı, Antiokhos'un eklektizmin den hoşlanan Cicero sonraları kendisinin de bir Akademili (bkz. Academica) olduğunu açıkladı. Platonculuğun Antiokhos'tan sonraki gelişimi için bkz. Orta Platonculuk.
Sonraki yüzyıllarda, özellikle MS 5. yüzyılda Proklos'un başkanlığında Yeni Platonculuğun merkezi olarak ortaya çıkıncaya kadar Akademi üzerine bilinenler azdır. Proklos, Yunan felsefe mirasının Rönesans Avrupasına geçiş biçimini büyük ölçüde etkiledi.
*Oxford Antikçağ Sözlüğü
Ed.: M.C. Howatson
Çev.: Faruk Ersöz
Kitap Yayınevi, 2013
