Orta Çağ felsefesinin Patristik dönemden sonraki ikinci ve daha önemli dönemi Skolastik dönem ve dolayısıyla Skolastik felsefedir. Bu felsefe tarihsel olarak 8. yüzyıl ile 15. yüzyıl arasındaki dönemi kapsar.
"Skolastisizm" Latince "Skolastikus" (Grekçe "skholastikos") sözcüğünden gelir ve "okullu, okula ait olan" anlamına gelir. Bu açıdan Skolastik felsefenin Orta Çağ Batı düşüncesinde 8. yüzyıldan itibaren üniversitelerde veya manastırlarda akademisyenler veya okullular tarafından okutulan ve benimsenen felsefi yöntemi tanımladığı söylenebilir. Skolastisizm hem içerik hem de formel açıdan tanımlanabilir:
● İçerik yönünden: Hıristiyan teolojisinin metodolojik ve felsefi açıdan rasyonel ve tutarlı bir bütün olarak ortaya konulmasını veya serimlenmesini amaçlayan bir harekettir.
● Formel yönden: Okullarda okutulan, aktarılan ve tartışılan felsefeyi tanımlar.
Skolastik felsefe, İlk Çağ felsefesinden ve modern felsefeden farklı olarak, dini eğitim kurumlarında belli bir geleneğin parçası olarak yaratılmış olan felsefedir. Bu kurumlar 1000 yılına kadar manastır, 1000-1150 arasında katedral okulu ve 1150 yılından itibaren de önce İtalya, sonra da Fransa'dakiler olmak üzere üniversite olmuştur.
Üniversitelerin kuruluşu, Hıristiyan felsefesinin çok sayıda öğrenci yetiştirilmesi suretiyle bir yapı kazanmasına ve kendisine özgü bir gelenek elde etmesine imkan tanımıştır.
Skolastik felsefenin 13. yüzyıldan başlayarak etkili olacak tüm önemli filozofları (örneğin Aziz Bonevantura, Albertus Magnus, Aquinalı Thomas, Roger Bacon, Ghentli Henry, John Duns Scotus), Avrupa'nın entelektüel merkezi haline gelen Paris Üniversitesi’nde ya öğrenci, ya hoca ya da hem öğrenci hem de hoca olarak bulunmuştur. Paris Üniversitesi dışında etkili olan bir diğer üniversite ise daha çok Augustinusçu felsefeye bağlı kalan ve deneyimci bir bakış açısı sergileyen Oxford Üniversitesi olmuştur.
Üniversitenin Orta Çağ felsefesine yaptığı en önemli katkı, felsefenin yavaş yavaş teolojiden ayrı olan, en yüksek ölçüde uzmanlaşmış akademik bir disiplin olmasına aracılık etmesidir.
Skolastik felsefenin önemli özellikleri şunlardır:
● Gelenek: Manastır ve üniversitelerde okutulan müfredat, belli bir konular öbeğine tekabül etmekteydi ve esas arzu edilen şey geleneğin öğrenilmesi, sürdürülmesi, tilmizlere aktarılması ve daha ileri bir noktaya götürülmesiydi.
● Din ve Felsefe: Skolastik felsefede din ile felsefe, vahiy ile akıl arasında daha yakın bir ilişki söz konusu olmuştur. Felsefe, teoloji için zorunlu bir hazırlık olarak görülmüştür. Skolastik felsefeyi karakterize eden yaklaşım Aziz Anselmus’un ünlü ifadesiyle "fides quaerens intellectum" yani "anlamaya çalışan iman"dır.
● Konular: Skolastik felsefenin özünü, Tanrının varoluşu ve O’nun yaratıcı eylemi, insan kişiliğinin değeri, doğaüstü bir varlık düzeninin varoluşu, insan bilgisinin nesnelliği gibi konular meydana getirir.
● Tümeller Problemi: Skolastik felsefenin mantık ve felsefeyle teoloji, akıl ile vahiy arasındaki en önemli kesişme noktası ve dolayısıyla en önemli konusu meşhur tümeller problemidir.
● Bilim: Skolastik felsefenin düşünce dünyasında, en azından son dönemine kadar bilim pek bir yer işgal etmez. Bilim adına ön plana çıkan üç disiplin gramer, diyalektik ve retoriktir.
● Ders ve Tartışma: Skolastik dönemin temel eğitim müfredat ve yöntemi ders ve tartışmadan oluşmuştur ve bu ders ve tartışmalar "Okul felsefesi" veya "okulluların ya da okullarda okutulan felsefe" anlamında Skolastik felsefenin ana içeriğini oluşturmuştur.
Erken skolastisizm (9. ve 12. yüzyıllar arası) döneminde filozoflar sistem kurmakla ilgilenmeyip inançla akıl arasındaki ilişki ve tümellerin mantıksal ve epistemolojik statüsü gibi teknik problemlerle uğraşmışlardır.
Bu dönemde önemli bir isim olan Aziz Anselmus, doğaüstü olanla doğal olan arasındaki organik ilişkiyi ifade etmeye ve imanın akıl karşısındaki yorumlayıcı ve yönlendirici gücünü göstermeye çalışmıştır. Anselmus'un felsefesini karakterize eden yaklaşım "credo ut intelligam" yani "anlamak için inanıyorum"dur.
