(Nedensellik kanıtı,) sıralı etkin neden dizileri üzerine odaklanmıştır. Bir etkin neden, bir şeyi yaratan ya da bir şeyde değişikliğe neden olan nedendir. Besteci, sonatın etkin nedenidir; ateş, çaydanlığın ısınmasının etkin nedenidir. Bir sıralı dizi, sıralı dizideki sonraki unsurların nedensel işleyişinin dizideki önceki unsurların nedensel işleyişine bağlı olduğu bir dizidir. Eğer ateş çaydanlığı, çaydanlık da suyu ısıtırsa bu, bir sıralı dizidir; çünkü çaydanlığın suyu ısıtması, önceki nedenin -yani ateşin- nedensel faaliyetine bağlıdır. Benzer biçimde bir dişli sistemi de sıralı bir dizidir, çünkü aradaki bir dişlinin nedensel eylemi sonraki dişliyi döndürdüğünden sonraki dişli sistemde yer alan kendisinden bir önceki dişlinin nedensel eylemine bağlıdır. Aquinalı, İkinci Kanıt’ta dişli örneğiyle devam ederek sistemin başından sonuna kadar geriye doğru işlemeyeceğini öne sürüyor. Dişlilerin sonsuz serisi, onların dönmesine neden olan bir ilk neden olmadan harekete geçmeyecektir.
Duyulur ( sensible) şeyler arasında etkin nedenlerin bir düzenini bulabiliriz ama kendi kendinin etkin nedeni olan bir şey bulamayız, bulmamız da olanaklı değildir. Eğer bir şey kendisinin etkin nedeniyse, o zaman kendisinden önce var olmuş olacaktır, ki bu olanaksızdır.
Nitekim etkin nedenler arasında sonsuza kadar devam etmek olanaksızdır. Çünkü her sıralı etkin nedenler örneğinde birinci olan, arada olanın nedenidir ve arada olan bir sonrakinin nedenidir; bu, aradakinin birçok nedenden ya da yal başlar. Dolayısıyla varlıklar yoksa, o zaman bir şeyin var olmaya başlaması olanaksızdır, böylece şu an hiçbir şey var olmayacaktı, ki bunun yanlış olduğu apaçık ortadadır. Dolayısıyla dünyada zorunlu bir şey olmalıdnr ki, var olan bütün varlıklar var olmayı başarabilsin [ve var olmayı başarabilemesinler].
Şimdi her zorunlu varlık ya kendisinin dışında kendi zorunluluğunun nedenine sahiptir ya da sahip değildir. Ancak kendi zorunluluklarının nedenine sahip olan zorunlu varlıklar arasında sonsuza kadar ilerlemek olanaksızdır. Aynı biçimde, yukarıda kanıtlandığı gibi, etkin nedenler arasında sonsuza kadar ilerlemek de olanaksızdır. Dolayısıyla kendi zorunluluğunun nedeni kendisinin dışında olmayan, tam tersine başka [zorunlu] şeyler için bir zorunluluk nedeni olan bir şeyin kendiliğinden zorunlu olduğu sonucuna varmamız gerekiyor. Buna herkes Tanrı der. ( ST I, S2, M3, yanıt) Pl. Etkin nedenlerin sıralı bir dizisi vardır.
P1. Etkin nedenlerin sıralı bir dizisi vardır.
P2. Zorunlu olarak, X, Tnin etkin nedeniyse, o zaman X, Y’den önce gelir.
Cl. Zorunlu olarak, X, X’in etkin nedeniyse, o zaman X, X’ten önce gelir (örnek, P2.)
P3. X için X’ten önce gelmek olanaksızdır.
C2. X’in kendisinin bir etkin nedeni olması olanaksızdır ( modustollens, Cl, P3.)
P4. Bir şey etkin nedenlerin sıralı bir dizisiyse, o zaman ilk neden orta neden(leri)in nedeni olur ve orta neden(ler) sonuncu etkinin nedeni olur.
P5. Eğer bir neden etkin nedenlerin sıralı bir dizisinden çıkarsa, o zaman bu nedenin ardından gelen etkiler de yok olur. C3. Eğer bir ilk neden yoksa, o zaman sonraki etkiler de olmayacaktır (örnek, P4, P5.)
P6. Eğer etkin nedenlerin bir sıralı dizisi sonsuzluk içinde önce gelebiliyorsa, o zaman bir ilk neden olmayacaktır.
C4. Eğer etkin nedenlerin bir sıralı dizisi sonsuzluk içinde önce gelebiliyorsa, o zaman sonraki etkiler olmayacaktır (varsayımsal tasım, C3, P6).
P7. Fakat sonraki etkiler vardır.
C5. Etkin nedenlerin bir sıralı dizisi sonsuzluk içinde önce gelemez ( modus tollens, C4, P7). >8. Etkin nedenlerin bir sıralı dizisi ya sonsuzluk içinde önce gelerek kendi kendisinin nedeni olan bir nedene son verir ya da bir nedensiz nedeni kaldırır.
C6. Etkin nedenlerin bir sıralı dizisi bir nedensiz nedene son verir, (aynştırıcı tasım,5 C2, C5, P8).
C7. Nedensiz nedene “Tanrı” diyoruz (tanım).
**"Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele", M. Bruce-S. Barbone, çeviren: Mustafa Topal, İletişim y., 2014, s.32
 (Aquinolu Thomas)*){kind=link}